اگر فرزند شما دچار ناتوانی های ذهنی و یا جسمی است، بازی درمانی در کنار سایر روش های درمانی دیگر می تواند نقش موثری در بهبود عملکرد او داشته باشد. بر اساس تحقیقات صورت گرفته در ۷۱٪ از کودکانی که برای بازی درمانی مراجعه کرده اند، تغییرات مثبت و امید بخشی دیده شده است. بنابراین به بازی درمانی باید به عنوان یک روش بسیار موثر نگاه کرد.
بازی درمانی در واقع یک روش درمانی است که در درجه اول برای کودکان استفاده می شود. بسیاری از متخصصان بهداشت و روان مانند روانشناسان و روانپزشکان و همینطور متخصصین کاردرمانی، فیزیوتراپی و مددکاران اجتماعی از بازی درمانی برای ترغیب بیمار به انجام فعالیت های ذهنی و حرکتی خوب استفاده می کنند. در این مطلب به بررسی بیشتر بازی درمانی می پردازیم. با مرکز اوتیسم شهر ری همراه باشید.
اهمیت بازی درمانی
قطعا می دانید که بازی کردن از ضروریات دوران کودکی هر انسانی است. در واقع به همان صورتی که بزرگسالان به وسیله کلمات احساسات خود را بیان می کنند، کودکان نیز از طریق بازی هایی که انجام می دهند افکارشان را نشان می دهند. آنها احساساتی نظیر ترس، اندوه، شادی و عصبانیت را از طریق بازی کردن تجربه می کنند.
علاوه براین کودک در هنگام بازی با برآورده ساختن نیازهای حسی و حرکتی خود، انرژی خود را نیز تخلیه می کند که این کار موجب افزایش آرامش او می شود. در صورتی که این انرژی امکان بروز پیدا نکند، احتمال زیاد تبدیل به اضطراب، افسردگی و پرتحرکی کودک می شود.
به این ترتیب بازی به اندازه نیازهای اساسی دیگر کودک نظیر تغذیه و امنیت، برای رشد جسمی و ذهنی کودک مهم و ضروری است. اما درمانگران از بازی برای تشخیص و درمان برخی از اختلالات و مشکلات کودکان نیز استفاده می کنند. از آنجایی که ویژگی های رفتاری کودکان در بازی هایشان کاملا مشخص است از این طریق می توان به خصوصیات روحی و روانی آنها نیز پی برد. برای مثال ممکن است یک کودک پرخاشگر همیشه در هنگام بازی، عروسک هایش را بزند و یا اسباب بازی هایش را بشکند.
بازی درمانی برای چه شرایطی مفید است؟
اگر چه افراد در هر سنی می توانند از بازی درمانی بهره مند شوند، اما معمولاً این روش درمانی در کودکان بین ۳ تا ۱۲ سال بیشتر استفاده می شود. بازی درمانی می تواند برای شرایط مختلفی مانند موارد زیر مفید باشد:
- تاخیر در رشد و یا ناتوانی در یادگیری
- عمل های جراحی و بیماری های مزمن
- رفتارهای مشکل ساز در مدرسه
- رفتارهای پرخاشگرانه
- مسائل خانوادگی مانند طلاق و جدایی والدین و یا فوت یک عضو نزدیک خانواده
- حوادث طبیعی یا حوادث آسیب زا
- خشونت خانگی (سوءاستفاده یا بی توجهی)
- اضطراب و افسردگی
- اختلال در غذا خوردن
- اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD)
- اختلال طیف اوتیسم (ASD)
بازی درمانی چگونه عمل می کند؟
بازی درمانی بسته به درمانگر و نیازهای خاص کودک متفاوت خواهد بود. برای شروع، درمانگر ابتدا کودک شما را در هنگام بازی مشاهده می کند و رفتارها و حالت های او را زیر نظر می گیرد. علاوه بر این در صورتی که لازم باشد مصاحبه جداگانه ای را با کودک ، والدین و یا معلمان او انجام می دهد. به این ترتیب درمانگر پس از ارزیابی های دقیق، اهداف و روش های درمانی را تعیین می کند.
در ارتباط برقرار کردن کودک با انواع مختلف اسباب بازی ها و اینکه چگونه این واکنش ها در هر جلسه درمانی تغییر می کند، می توان چیزهای زیادی را از کودک متوجه شد. بنابراین درمانگران از مشاهدات خود در هر جلسه به عنوان راهنمای مراحل بعدی استفاده می کنند.
در شرایطی که کودک تمایل به بازی نداشته باشد، درمانگر باید او را به این کار تشویق کند، اگر باز هم کودک ساکت ماند و بازی نکرد، درمانگر خود بازی با اسباب بازی ها را شروع می کند و به تدریج از کودک می خواهد که در بازی شرکت کند.
درمانگران همچنین ممکن است از بازی درمانی به عنوان یک مکانیسم تسکین دهنده برای رفع ترس و اضطراب و یا برای بهبود و حل مسئله استفاده کنند. از آنجایی که هر کودک متفاوت است، بنابراین درمان باید متناسب با نیازهای فردی آن کودک تنظیم شود. با پیشرفت درمان، رفتارها و اهداف قابل ارزیابی مجدد هستند.
تکنیک های مورد استفاده در بازی درمانی چیست؟
جلسات بازی درمانی باید در محیطی برگزار شود که کودک کاملا احساس امنیت داشته باشد. درمانگر ممکن است از یک یا چند تکنیک زیر برای بازی درمانی استفاده نماید:
- بازی های خلاقیتی
- بازی های گروهی
- داستان گویی
- بازی با اسباب بازی های بلوکی و پازل ها
- نقاشی و کار دستی
- بازی در آب و شن و ماسه
- بازی با عروسک ها و حیوانات پلاستیکی
- حرکت و جنب و جوش
- پخش موسیقی
شایان ذکر است در انتخاب نوع تکنیک و روش بازی باید به عوامل مختلفی همچون نوع جنسیت کودک، میزان هوش کودک، سطح رشد جسمی و حرکتی ، فرهنگ و ارزش های خانوداگی و همچنین موقعیت جغرافیایی محل زندگی کودک توجه کرد.
آشنایی با انواع بازی درمانی
بازی درمانی فعال (Active play therapy):
درمانگر با استفاده از این روش سعی دارد کودک را به سمت سناریو خاصی سوق می دهد.
بازی درمانی غیرفعال (Stimulus situation):
در این روش هیچ سناریویی از قبل مشخص نشده است و خود کودک باید درباره سناریوی این بازی نظر بدهد.
بازی درمانی در مرکز غربالگری اتیسم شهر ری
جلسات بازی درمانی در مرکز کار درمانی شهر ری به طور معمول ۳۰ دقیقه تا یک ساعت طول می کشد و یک تا چند بار در هفته برگزار می شود. اینکه چند جلسه برای کودک شما مورد نیاز است بستگی به شرایط و توانایی های کودک دارد و همینطور اینکه چه میزان کودک به این نوع روش درمان به خوبی پاسخ می دهد. علاوه بر این درمان می تواند به صورت جداگانه یا گروهی انجام شود.
بازی درمانی می تواند به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم بر روی کودک تاثیرگذار باشد. در اکثر مراکز اتیسم کشور، درمانگران با مشخص کردن اسباب بازی ها یا نوع بازی هایی که در هر جلسه باید مورد استفاده قرار بگیرد، هدف و نتیجه خاصی را دنبال می کنند. بازی درمانی به همراه گفتار درمانی شهر ری به عنوان یکی از روش های درمانی اساسی برای بهبود بسیاری از اختلالات طیف اتیسم استفاده می شود.